Cruciale dagen voor het 'voorlopige Europees akkoord' over de richtlijn platformwerkers

Het ontwerp van richtlijn bevat twee luiken:  

• Het tweede luik, het minst betwiste, bepaalt dat platforms al hun dienstverleners (loontrekkenden en zelfstandigen) meer transparantie moeten bieden en biedt platformwerkers het recht om geautomatiseerde besluiten (besluitvorming door algoritmes en robots) te laten nazien.   Dit is een zeer belangrijk besluit omdat sommige platforms algoritmes gebruiken die weinig transparant zijn. 
• Het eerste luik voorziet in een vermoeden van loondienst voor bepaalde platformwerkers (bij platforms die voldoen aan minstens twee van de vijf indicatoren).   Daardoor zouden ook platformwerkers normale rechten (minimumloon per gewerkt uur, arbeidsongevallenverzekering, betaalde vakantie, …) krijgen.

We konden de tekst van het akkoord nog niet inkijken, maar uit het persbericht kunnen we opmaken dat het om een compromis gaat. Alles staat of valt met de uitvoering. Ten eerste de omzetting in nationaal recht. De fameuze 'omkering van de bewijslast’ is in de praktijk paradoxaal.  Waarschijnlijk moeten er gerechtelijke stappen worden ondernomen om te laten vaststellen dat de indicatoren vervuld zijn en de wet (dus het vermoeden) van toepassing is. Wanneer een platformwerker wordt geherkwalificeerd, dan hangt het van de sociale inspectie af of dit besluit algemeen van toepassing is op de duizenden platformwerkers die onder dezelfde omstandigheden werken. 

Het Belgische voorbeeld toont aan dat de goedkeuring van een wettekst niet sowieso betekent dat hij ook effectief wordt toegepast.  Sinds 1 januari 2023 geldt in België immers een wettelijk vermoeden van loondienst voor platformwerkers op basis van het model dat nu op Europees niveau wordt voorgesteld (het Belgische model is gebaseerd op de tekst die de Europese Commissie eind 2021 voorstelde en die dus aan de oorsprong ligt van het hele proces). Nochtans kreeg nog geen enkele maaltijdkoerier een arbeidsovereenkomst sinds 1 januari 2023, behalve bij Takeaway, een platform dat altijd heeft gewerkt met koeriers in vaste loondienst. 

De platforms waarop de wet doelt, beweren dat ze niet beantwoorden aan de criteria en dat de wet bijgevolg niet van toepassing is op hen! Hoewel er dus schot komt in de Europese besluitvorming, is er waarschijnlijk nog een hele weg af te leggen (en zal het nog lang duren !) voor de platformwerkers effectief hun rechten kunnen uitoefenen.   Ondertussen proberen de platforms tijd te rekken om hun wil door te drukken en nog meer chantage te plegen.

Ondertussen blijft de beslissing van de Commissie Arbeidsrelaties uit

Omdat de Belgische wet dode letter bleef, klopten drie kandidaat-koeriers op 12 juni aan bij de Commissie Arbeidsrelaties (CAR) om aan te dringen op een beslissing over het statuut van de koeriers bij DELIVEROO en UBER EATS (zijn het loontrekkenden of zelfstandigen zoals de platforms voorstellen).

Meer dan zes maanden later kondigt de CAR aan… dat ze geen beslissing ten gronde zal nemen. Ze oordeelt dat de zaak te veel controverse oproept en te algemeen is (achter de drie aanvragers staan duizenden koeriers) en verwijst ze door naar de rechtbank.

Nochtans bepaalt de Belgische wet van 3 oktober 2022 expliciet dat de CAR een tegensprekelijk debat moet voeren en een beslissing moet nemen voordat het werk wordt uitgevoerd, in het bijzonder in het kader van platformwerk.