Voltijds werken wordt iets voor de happy few

Auteur: Bart Vannetelbosch

Februari 2025

Het Arizona-regeerakkoord zet de deur open voor nulurencontracten, of toch minstens halfuurcontracten in België. Dat terwijl in Nederland en het Verenigd Koninkrijk paal en perk wordt gesteld aan dit type contracten. Hoe ver de deur in België opengaat, is onduidelijk. Want het regeerakkoord zal de 1/3^de regel zowel handhaven als afschaffen.

We streven naar meer vaste contracten voor werknemers. Deze zin komt letterlijk uit het regeerakkoord van de huidige, weinig progressieve Nederlandse regering. Die zet daarmee het beleid verder van de vorige regering, die het gebruik van nulurencontracten al fors inperkte. Het Britse Labour, dat overtuigend de Britse verkiezingen won, stelt met de Employment rights bill 2024 eindelijk paal en perk aan de nulurencontracten.

 

Het Arizona-regeerakkoord staat in schril contrast hiermee: De verplichting dat de minimale wekelijkse arbeidsduur minstens 1/3^de moet zijn van een voltijds uurrooster wordt afgeschaft. Samen met de annualisering van de arbeidstijd of de invoering van ‘accordeon’ uurroosters zet de regering de deur open voor nulurencontracten, of minstens toch halfuurcontracten in België. Voor een goed begrip: noch het Verenigd Koninkrijk, noch Nederland kennen of kenden wetgeving die het gebruik van nulurencontracten expliciet toelaten. Het gebrek aan een verplichte minimale arbeidsduur zorgde ervoor dat werkgevers contracten konden sluiten met nul vaste uren, waarna de werkgever naar goeddunken zijn werknemers kon oproepen om op bepaalde momenten te komen werken. Hetgeen het regeerakkoord nu ook voorziet. Voor zover de werknemer eenmaal opgeroepen minstens 3 uur werkt, heeft de werkgever voldaan aan zijn verplichtingen. Omwille van de annualisering van de arbeidstijd, hoeft de werkgever zijn werknemers vervolgens maandenlang niet op te roepen.

 

Hoe dit werkt, leert de explosieve toename van nulurencontracten in Nederland en het Verenigd Koninkrijk vanaf de late jaren ’90. Eén belangrijke speler hoeft er in een sector maar mee te beginnen, waarna concurrerende werkgevers dat businessmodel kopiëren. In 2013 gaf de Britse retailer van sportkledij Sports Direct aan maar liefst 20.000 van zijn 23.000 werknemers nulurencontracten, waarna concurrenten die praktijk overnamen. Sports Direct zwoer uiteindelijk – na vakbondsacties, protesten en juridische procedures – de nulurencontracten af, nog voor Labour de deur dicht kon doen.

 

Hoe ver de deur in België opengaat is onduidelijk, aangezien het regeerakkoord eveneens het verbod op oproepcontracten handhaaft. Hetgeen onjuist is, aangezien net de 1/3^de regel er vandaag voor zorgt dat oproepcontracten, flexijobs daargelaten, niet mogelijk zijn. Het regeerakkoord zal de 1/3^e regel zowel handhaven als afschaffen? De Britse Employment Rights Bill 2024, die nog voor een derde lezing naar het House of Commons moet, voorziet dat de werkgever per kwartaal een gegarandeerd aantal uren werk zal moeten aanbieden. De Europese richtlijn inzake transparante en voorspelbare arbeidsvoorwaarden legt sedert 2019 alle lidstaten anti-misbruik bepalingen op tegen nulurencontracten, hetgeen tot op vandaag in België de 1/3^e regel is. Als die wordt afgeschaft, moet er dus wel een nieuwe antimisbruikbepaling in de plaats komen.

 

Intussen hervormt het regeerakkoord eveneens onze sociale zekerheid, geënt op meer dan halftijds werk. Werknemers die, zelfs voor meerdere werkgevers, telkens minder dan 1/3^de werken, zullen bijzonder moeilijk aan 156 gewerkte dagen kunnen komen, en daardoor in een aantal gevallen nul rechten opbouwen. De benadeling van deze doelgroep in de sociale zekerheid wordt nog een kluif voor Grondwettelijk Hof en/of Hof van Justitie.

 

De versnippering van de arbeidsmarkt door de veralgemening van de flexijobs wordt sowieso al een probleem voor de volgende regeringen. We mogen hopen dat deze regering en parlement geen bijkomend probleem creëren door oproepcontracten daarbuiten. Want ook de beperking van de werkloosheid in de duur dreigt een groep werkzoekenden in dit soort hyperflexibele contracten te dwingen die niet toelaten een behoorlijk stabiel inkomen te verwerven.